POKRZYWDZONY, PRAWA POKRZYWDZONEGO

POKRZYWDZONY

Osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo jest pokrzywdzonym w postępowaniu karnym. Pokrzywdzonym może być także niemająca osobowości prawnej instytucja państwowa lub samorządowa, inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną. Ponadto za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia.W sprawach o przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową organy Państwowej Inspekcji Pracy mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego, jeżeli w zakresie swego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania.

Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu.

Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje.

Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jego prawa może wykonywać osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje.

W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia – prokurator.

W postępowaniu przygotowawczym, które poprzedza skierowanie sprawy do sądu, pokrzywdzony jest stroną. Natomiast w postępowaniu przed sądem może być stroną jako oskarżyciel posiłkowy jeżeli do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złoży oświadczenie, że chce działać w sprawie jako oskarżyciel posiłkowy.

PRAWA POKRZYWDZONEGO

Pokrzywdzonemu przysługują następujące uprawnienia:

  1. Prawo do korzystania z pomocy wybranego przez siebie pełnomocnika, którym może być adwokat lub radca prawny. Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że nie stać go na pełnomocnika, sąd może wyznaczyć pełnomocnika z urzędu.
  2. Prawo do bezpłatnej pomocy tłumacza przy przesłuchaniu lub zapoznaniu się z treścią dowodu, jeżeli pokrzywdzony nie mówi po polsku, a także – w razie potrzeby – jeżeli jest on głuchy lub niemy.
  3. Prawo do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzeniu śledztwa lub dochodzenia oraz zażalenia na bezczynność, jeżeli w ciągu 6 tygodni od złożenia przez pokrzywdzonego zawiadomienia o przestępstwie nie został on powiadomiony o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.
  4. Prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, np.
    o przesłuchanie świadka, uzyskanie dokumentu, dopuszczenie opinii biegłego. Jeżeli istnieje obawa, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, pokrzywdzony może zwrócić się do sądu o jego przesłuchanie przez sąd.
  5. Prawo do udziału w czynnościach postępowania przeprowadzanych na wniosek pokrzywdzonego oraz w czynnościach, których nie można powtórzyć na rozprawie, w tym także w przeprowadzeniu dowodu. W czynnościach tych może również uczestniczyć pełnomocnik pokrzywdzonego. W szczególnie uzasadnionym wypadku można odmówić dopuszczenia pokrzywdzonego i pełnomocnika do czynności ze względu na dobro postępowania. Pokrzywdzonemu przysługuje zwrot kosztów stawiennictwa na wezwanie.
  6. Prawo do udziału w przesłuchaniu biegłego oraz prawo do zapoznania się z jego pisemną opinią.
  7. Prawo dostępu do akt sprawy, do sporządzania odpisów i kopii. Można odmówić dostępu do akt ze względu na ważny interes państwa lub dobro postępowania.
  8. Prawo do złożenia wniosku o zapoznanie się z materiałami śledztwa lub dochodzenia przed jego zakończeniem. W trakcie tej czynności pokrzywdzonemu może towarzyszyć pełnomocnik.
  9. Prawo do złożenia wniosku o skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego w celu pogodzenia się z podejrzanym.
  10. Prawo do złożenia wniosku o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę aż do zamknięcia przewodu sądowego.
  11. Prawo do otrzymania informacji o uchyleniu, nieprzedłużeniu lub zmianie tymczasowego aresztowania stosowanego wobec podejrzanego na inny środek zapobiegawczy lub o jego ucieczce z aresztu śledczego.
  12. Prawo do złożenia zażalenia na każdą czynność naruszającą prawa pokrzywdzonego.
  13. Pokrzywdzony będący obywatelem polskim lub obywatelem innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej może się ubiegać o państwową kompensatę na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz. U. Nr 169, poz. 1415, z późn. zm.).
  14. W razie zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub jego najbliższych, mogą oni otrzymać ochronę Policji na czas czynności procesowej, a jeżeli stopień zagrożenia jest wysoki, mogą oni otrzymać ochronę osobistą lub pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu. Wniosek o udzielenie ochrony kieruje się do komendanta wojewódzkiego Policji za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie albo sądu.
  15. Pokrzywdzony i jego najbliżsi mogą otrzymać pomoc z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (zwłaszcza pomoc medyczną, psychologiczną, rehabilitacyjną, prawną oraz materialną).
  16. Jeżeli sprawcy zakazano zbliżania się lub kontaktowania się z pokrzywdzonym, zakaz ten, na wniosek pokrzywdzonego, może być wykonywany także w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej na podstawie europejskiego nakazu ochrony.

 

 

 

CZYM JEST PROCEDURA NIEBIESKIEJ KARTY

Niebieska Karta (NK) to procedura uruchomiana przez służby i instytucje powołane do przeciwdziałania przemocy w rodzinie w związku z uzasadnionym podejrzeniem istnienia przemocy, by zapewnić bezpieczeństwo i ochronę osobom potrzebującym wsparcia.

Procedura ta opiera się na ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu

przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180 poz. 1493 ze zm.). Na jej podstawie wydane zostało  przez Radę Ministrów rozporządzenie z 13 września 2011 roku (Dz. U. Nr 209, poz. 1245) w sprawie procedury „Niebieskiej Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”.

Niebieska Karta służy:

  • ujawnieniu przemocy w rodzinie i bliskich relacjach, gdy
  • monitorowaniu rodziny by zapobiec dalszej przemocy
  • poszukiwaniu rozwiązania problemu, który ze względu na swą specyfikę – jest trudny do kontroli społecznej
  • dokumentowaniu faktów, zbieraniu dowodów istotnych w postępowaniu karnym zmierzającym do ukarania sprawcy przestępstwa , którego doświadczają słabsi członkowie rodziny i domownicy.
  • podejmowaniu działań przez określone podmioty w ramach swoich obowiązków służbowych,

Procedura „Niebieskiej Karty” ustala zasady działania gminnych zespołów interdyscyplinarnych oraz grup roboczych oraz zadania, które zostały nałożone na poszczególne instytucje i organizacje by współpracowały w celu zapewnienia bezpieczeństwa rodzinie. Określa sposoby założenia NK, monitorowania sytuacji oraz to, kiedy można zakończyć dalsze działania i uznać, iż nie ma już zagrożenia przemocą.

Procedurę rozpoczyna wypełnienie formularza „Niebieska Karta-A” przez przedstawiciela:

  • policji
  • pomocy społecznej,
  • gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
  • ochrony zdrowia lub
  • oświaty.

Formularz „A” wypełnia przedstawiciel w/w instytucji w domu osoby pokrzywdzonej lub w swej placówce. Ważne są warunki w jakich toczy się pierwsza rozmowa. Osoba dotknięta przemocą powinna mieć  zapewnione  bezpieczeństwo, by mogła otwarcie przedstawić swą sytuację i uzyskać realne wsparcie instytucji i służb. Formularz A przekazywany jest niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 7 dni od dnia wszczęcia procedury -przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego. Kopia formularza A pozostaje u przedstawiciela instytucji wszczynającej procedurę.

 Formularz „Niebieska Karta „B” jest przeznaczony dla pokrzywdzonego przemocą w rodzinie, a w przypadku dziecka – otrzymuje go rodzic, opiekun prawny lub faktyczny, osoba, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie. Formularz B zawiera definicję przemocy, praw człowieka, informację o miejscach, gdzie można uzyskać pomoc.

W przypadku wszczęcia procedury karnej  Niebieska Karta może być w sądzie dowodem procesowym, co jest istotne w sytuacji, gdy brakuje świadków zdarzeń,  dowodów np. w przypadku przemocy psychicznej.

Formularz „Niebieska Karta- C” wypełniany jest na posiedzenie grupy roboczej lub zespołu interdyscyplinarnego, gdzie zaprasza się osobę, która doznaje przemocy w rodzinie, dokonuje się wspólnej analizy sytuacji rodzinnej i podejmuje  działania, które  zatrzymają przemoc.

Osoba doświadczająca przemocy najczęściej potrzebuje wsparcia, może mieć problem z określeniem swych potrzeby i ustaleniem możliwych rozwiązań. Rolą przedstawiciela instytucji jest wsparcie jej w poszukiwaniu wyjścia z sytuacji, tak by odzyskała poczucie bezpieczeństwa i wiedziała, jak reagować w przypadku kolejnych przypadków przemocy. Pracownik instytucji – zwykle przedstawiciel pomocy społecznej – wspólnie z osobą doznającą przemocy dąży do wypracowania indywidualnego planu pomocy.  Rozmowę z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przeprowadza się w warunkach gwarantujących swobodę wypowiedzi i poszanowanie godności tej osoby oraz zapewniających jej samodzielne podejmowanie decyzji. Na posiedzenie nie zaprasza się dzieci.

Formularz „Niebieska Karta- D” wypełniają członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie. Rozporządzenie nie precyzuje jednak, czy ma to się odbyć podczas posiedzenia czy indywidualnego kontaktu członka zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej z daną osobą, wskazuje natomiast, że to przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego wzywa tę osobę na spotkanie zespołu lub grupy. Wskazane jest, by spotkania z osobą pokrzywdzoną oraz osobą podejrzaną o stosowanie przemocy nie były organizowane w tym samym miejscu i czasie. Działania zespołu lub grupy powinny być kontynuowane bez względu na to, czy osoba stosująca przemoc zgłosi się na wyznaczone spotkanie.

Pamiętaj: Jeśli wiesz o przemocy w rodzinie, jesteś świadkiem awantur w sąsiedztwie – reaguj!

To Ty możesz ocalić komuś życie, ochronić przed cierpieniem. Zadzwoń po pomoc.

Policja, pomoc społeczna, szkoła, służba zdrowia, komisja rozwiązywania problemów alkoholowych są zobowiązane do pomocy – dzięki Tobie mogą wszcząć procedurę Niebieskiej Karty.

Jeśli wymaga tego stan zdrowia – gdy osobą pokrzywdzoną jest dziecko, osoba chora, starsza, nie w pełni sprawna – wezwij pomoc lekarską, pogotowie ratunkowe.

Pamiętaj : Jeśli wiesz o przemocy – zgłoś to policji,  w ośrodku pomocy społecznej , w szkole –  tam są specjaliści, którzy wiedzą jak skutecznie  pomóc.

Monitoring różnych  specjalistów w ramach zespołów interdyscyplinarnych ma na celu pomoc i powstrzymanie przemocy.

Wezwij pomoc – gdy nie jest za późno. Ochrona słabszych przed przemocą – to twój obowiązek.

Przemoc dotyka nas wszystkich – reaguj gdy się zaczyna

Szukaj wsparcia  innych – razem łatwiej powstrzymać przemoc. Każdy z nas może wezwać pomoc !

Nie obawiaj się sprawcy – prawo  jest po to by Cię chronić !

 

 

 

SPADKI – CO KAŻDY Z NAS WIEDZIEĆ POWINIEN

SPADKI – podstawowe zagadnienia

Materiał przygotowała  Izabella Łaba Waszczykowska, Kancelaria Radców Prawnych

Uprawnienia małżonka i osób bliskich

  1. prawo korzystania z mieszkania

Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym. Rozrządzenie spadkodawcy wyłączające lub ograniczające to uprawnienie jest nieważne.

2. prawo do środków zgromadzonych na rachunku bankowym

Po śmierci posiadacza rachunku, pieniądze na nim zgromadzone bank powinien wypłacić spadkobiercom zmarłego (na podstawie postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku, poświadczenia dziedziczenia przez notariusza). Jeżeli rachunek był we wspólności z małżonkiem, małżonek zmarłego ma prawo do połowy zgromadzonych tam środków, reszta wchodzi do spadku.

Dyspozycja wypłaty, na wypadek śmierci.

Posiadacz rachunku oszczędnościowego, oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może zgodnie z Prawem bankowym (art. 56) wydać bankowi pisemną dyspozycję wypłaty pieniędzy z takiego rachunku po swojej śmierci wskazanym przez siebie bliskim osobom. (małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo). Można wydać bankowi dyspozycje na rzecz różnych osób i na różne kwoty. Trzeba tylko pamiętać, aby suma wypłat z tytułu wszystkich dyspozycji nie była wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw (marzec 2018r. 4886,56 zł.).

– skutki braku wiedzy o tym fakcie

– tylko w przypadku rachunku indywidualnego

 Pełnomocnictwo bankowe

Z chwilą śmierci posiadacza rachunku wygasają udzielone przez niego za życia innym osobom pełnomocnictwa do rachunku bankowego.

– wypłata bezprawna

– odpowiedzialność odszkodowawcza względem banku i spadkobierców

Wypłata przez bank kosztów pogrzebu zmarłego

– przedstawienie rachunków pogrzebu

(nowelizacja prawa bankowego i banków spółdzielczych:

-Centralny Rejestr rachunków,

– obowiązek informowania wskazane osoby o rachunkach zmarłego,

– po 5 lub 10 latach od tzw. uśpienia rachunku występowanie o ustalanie czy dany posiadacz rachunku żyje).

Chwila otwarcia spadku

Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy.

Spadek nabywa się z chwilą otwarcia spadku.

Rodzaje dziedziczenia

  1. Dziedziczenie ustawowe

Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

  1. Dziedziczenie testamentowe

Dziedziczenie testamentowe następuje wówczas, gdy spadkodawca pozostawił testament.

Zdolność do dziedziczenia

  1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.
  2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe (nastiturus)

Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.

Niegodność dziedziczenia

  1. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

  1. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
  2. Jeżeli Spadkodawca przebaczył ww. niegodnych czynów Spadkobiercy, może on dziedziczyć.

Dziedziczenie ustawowe – kolejność

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych.

Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych

Jak wygląda udział w spadku, gdy spadkodawca nie pozostawiał zstępnych, czyli dzieci?

  1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
  2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

Udział spadkowy małżonka

  1. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
  2. Dopiero w sytuacji braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.

Sądowa Separacja – jej skutki spadkowe

Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji. Przykład:

Małżonek pozostawał w separacji z Panią X w chwili jej śmierci, powoduje to, że nie jest powołany do dziedziczenia z ustawy po swojej żonie.

Śmierć w trakcie trwania procesu rozwodowego lub o separację – skutki spadkowe

  1. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
  2. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.

TESTAMENT – zagadnienia ogólne

  1. Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament.
  2. Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy.
  3. Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia.
  4. Zdolność testowania
  5. a) Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
  6. b) Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.

Kiedy testament jest nieważny:

jeżeli został sporządzony:

1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

3) pod wpływem groźby.

  1. Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.

Odwołanie testamentu

Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca:

  1. a) sporządzi nowy testament,
  2. b) w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność,
  3. c) dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

Formy testamentu

  1. Testament holograficzny

Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

  1. Testament notarialny

Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego.

  1. Testament allograficzny
  • 1. Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
  • 2. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.

Tego typu testamentu nie mogą sporządzić osoby głuche i nieme

Testamenty szczególne

Testament ustny, podróżny, wojskowy

 Testament ustny

  1. Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
  2. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.
  3. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.

  • 2. Jeżeli świadkiem była jedna z osób wymienionych w paragrafie poprzedzającym, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.

Wydziedziczenie

Wydziedziczenie wskazanej w testamencie osoby nie tylko pozbawia ją prawa do części spadku, ale także pozbawia prawa do zachowku.

Wydziedziczenie może być dokonane tylko z ważnych przyczyn, :

  1. gdy uprawniony wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub
  2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci lub
  3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Zachowek

Spadkobiercy ustawowi, którzy w testamencie zostali pozbawieni jakiegokolwiek udziału w spadku, mają prawo dochodzić od spadkobierców wypłacenia zachowku. Na rzecz zachowku uprawnieni muszą jednak zaliczyć darowizny otrzymane od spadkodawcy oraz ewentualne zapisy w testamencie.

Uprawnionymi do zachowku są:

małżonek i zstępni spadkodawcy;

małżonek i rodzice spadkodawcy (jeśli nie miał dzieci lub nie dożyły otwarcia spadku).

Powyższe osoby są uprawnione do zachowku jeśli dziedziczyły by według ustawy. Tak więc nie są uprawnione do zachowku:

  1. osoby niegodne,
  2. małżonek odsunięty od dziedziczenia w oparciu o złożony pozew o rozwód, lub separację z jego wyłącznej winy,
  3. osoby, które spadek odrzuciły,
  4. osoby wydziedziczone przez spadkodawcę (wydziedziczenie, to de facto pozbawienie prawa do zachowku),
  5. osoby, które umownie zrzekły się dziedziczenia.

Wysokość zachowku nie ma stałej wartości. Jest też uzależniona od wieku, oraz charakterystyki spadkobiercy ustawowego.

Co do zasady zachowek wynosi 1/2 tego, co dana osoba otrzymała by gdyby dziedziczyła ustawowo.

Ale w przypadku osób trwale niezdolnych do pracy i osób małoletnich, zachowek wynosi 2/3 tego co otrzymaliby dziedzicząc z ustawy.

Darowizny zaliczane są na poczet zachowku

Osoba ubiegająca się o zachowek musi pamiętać o tym, iż na zachowek zalicza jej się wszystko to co otrzymała od spadkodawcy zarówno w formie darowizny przed śmiercią jak i w formie zapisu w testamencie.

Zstępni uprawnionego (o ile jest sam jest zstępnym spadkodawcy) muszą zaliczyć na poczet zachowku także darowizny przekazane na rzecz ich wstępnych.

Roszczenie o zachowek przedawnia się po 5 latach od dnia ogłoszenia testamentu.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku

  1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
  2. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie ww. jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
  3. Oświadczenia te składa się przed sądem lub notariuszem.

Zapis

Zapis jest rozporządzeniem majątkowym spadkodawcy. W odróżnieniu od powołania do dziedziczenia, zapis nie wiąże się z odpowiedzialnością za długi spadkodawcy, ani „następstwem prawnym” po nim. Zapis musi dotyczyć konkretnego składnika majątku (rzeczy – przedmiotów, samochodu, domu itp. ), lub określonej kwoty pieniędzy.

Obciążonym wykonaniem zapisu jest spadkobierca (ustawowy, lub testamentowy). Oznacza to, że w wyniku zapisu przedmioty nie przechodzą automatycznie (z mocy prawa) na zapisobiorcę. Skutkiem zapisu jest powstanie roszczenia po stronie zapisobiorcy – może on domagać się (również przed sądem) wykonania zapisu – tj. sporządzenia umowy ze spadkobiercą (spadkobiercami) o przekazanie własności i wydanie rzeczy zapisanej przez spadkodawcę.

Spadkodawca nie może w formie zapisu, zadysponować konkretnym przedmiotem („oznaczonym co do tożsamości”, który nie znajdował się w masie spadku w momencie jego śmierci (np. sam go sprzedał przed zmianą testamentu, lub został skradziony).

Należy dokładnie wskazać osobę na rzecz której ma być wykonany zapis

Zapis można uzależnić od spełnienia warunku, lub terminu.

Spadkodawca może zobowiązać zapisobiorcę do wykonania dalszego zapisu.

Pan X zapisał swojemu przyjacielowi 10.000 zł, jednocześnie zobowiązując go do przekazania połowy tej kwoty jego żonie – jeśli ożeni się przed śmiercią Pana X

Zapisu można dokonać na rzecz dowolnej osoby i instytucji Spadkodawca może zobowiązać konkretnego spadkobiercę do wykonania zapisu. Jeśli tego nie zrobi wykonanie zapisu obciąża spadkobierców proporcjonalnie do wielkości ich udziału w spadku.

 Pan X powołał na spadkobierców swoich siostrzeńców. Jednego z nich zobowiązał do zapłacenia kwoty 10.000 zł na rzecz swojej siostry (ich matki).

Zapisobiorca może zrzec się wykonania zapisu – w odróżnieniu od odrzucenia spadku, w takim wypadku jego zstępni nie wchodzą w jego miejsce.

Do zapisobiorcy stosuje się te same normy jak do spadkobiercy:

– nie może być zapisobiorcą osoba, która nie dożyła otwarcia spadku,

– nie może być zapisobiorcą osoba prawna, która nie istnieje w momencie otwarcia spadku,

– zapisobiorcą może być dziecko poczęte – o ile urodzi się żywe (przy czym jest to domniemane),

– do zapisobiorcy stosuje się te same zasady dotyczące niegodności, jak wobec spadkobiercy.

Zapis zwykły

Art.  968.  Zapis i dalszy zapis

  • 1.  Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły).
  • 2.  Spadkodawca może obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiercę (dalszy zapis).

Art.  970. Chwila wykonania zapisu

W braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.

Art.  973.  Zwolnienie od wykonania zapisu

Jeżeli osoba, na której rzecz został uczyniony zapis, nie chce lub nie może być zapisobiercą, obciążony zapisem zostaje zwolniony od obowiązku jego wykonania, powinien jednak w braku odmiennej woli spadkodawcy wykonać dalsze zapisy.

Art.  974.  Zwolnienie od wykonania dalszego zapisu

Zapisobierca obciążony obowiązkiem wykonania dalszego zapisu może zwolnić się od tego obowiązku także w ten sposób, że dokona bezpłatnie na rzecz dalszego zapisobiercy przeniesienia praw otrzymanych z tytułu zapisu albo przelewu roszczenia o jego wykonanie.

Art.  975.  Zapis z warunkiem lub terminem

Zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

Art.  976.  [Skuteczność zapisu rzeczy oznaczonej co do tożsamości]

W braku odmiennej woli spadkodawcy zapis rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest bezskuteczny, jeżeli rzecz zapisana nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo jeżeli spadkodawca był w chwili swej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy.

Art.  977.  [Roszczenia o wynagrodzenie, pożytki, zapłatę, zwrot nakładów]

Jeżeli przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości, do roszczeń zapisobiercy o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również do roszczeń obciążonego zapisem o zwrot nakładów na rzecz stosuje się odpowiednio przepisy o roszczeniach między właścicielem a samoistnym posiadaczem rzeczy.

Art.  978.  [Odpowiedzialność za wady rzeczy oznaczonych co do tożsamości]

Jeżeli przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości, obciążony zapisem ponosi względem zapisobiercy odpowiedzialność za wady rzeczy jak darczyńca.

Art.  979.  [Zapis rzeczy oznaczonych co do gatunku]

Jeżeli przedmiotem zapisu są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, obciążony powinien świadczyć rzeczy średniej jakości, uwzględniając przy tym potrzeby zapisobiercy.

Art.  980.  [Odpowiedzialność za wady rzeczy oznaczonych co do gatunku]

Jeżeli przedmiotem zapisu są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do odpowiedzialności obciążonego względem zapisobiercy za wady fizyczne i prawne rzeczy stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Jednakże zapisobierca może żądać od obciążonego zapisem tylko odszkodowania za nienależyte wykonanie zapisu albo dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych rzeczy takiego samego gatunku wolnych od wad oraz naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia.

Art.  981.  [Przedawnienie roszczeń z zapisu]

Roszczenie z tytułu zapisu przedawnia się z upływem lat pięciu od dnia wymagalności zapisu.

Zapis windykacyjny

Art.  9811.  [Zapis windykacyjny]

  • 1.  W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).
  • 2.  Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:

1) rzecz oznaczona co do tożsamości;

2) zbywalne prawo majątkowe;

3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;

4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.

Art.  9812.  [Bezskuteczność zapisu windykacyjnego]

Zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.

Art.  9813.  [Zastrzeżenie warunku lub terminu]

  • 1.  Zastrzeżenie warunku lub terminu uczynione przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego uważa się za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia zapis nie zostałby uczyniony, zapis windykacyjny jest nieważny. Przepisów tych nie stosuje się, jeżeli ziszczenie się lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku.
  • 2.  Zapis windykacyjny nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu wywołuje skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, chyba że co innego wynika z treści testamentu lub z okoliczności.

Art.  9814.  [Zapis zwykły a zapis windykacyjny]

Spadkodawca może obciążyć zapisem zwykłym osobę, na której rzecz uczynił zapis windykacyjny.

Facebook