Słowo „manipulacja” pochodzi od zwrotu „manus pellere” (łac.), co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „mieć kogoś w ręce”. Już samo tłumaczenie wskazuje czym w istocie jest manipulacja, definicja tego pojęcia jest jednak znacznie szersza. Oznacza bowiem podejmowanie świadomych, bądź też nieświadomych działań w celu oddziaływania na daną osobę lub grupę i wpływania na nich poprzez skłanianie ich do podjęcia zachowań zgodnych z życzeniami sprawcy. Aby zaistniała manipulacja działanie takie musi mieć z góry określony cel, a prawdziwe intencje sprawcy muszą pozostać ukryte przed ofiarami. Co za tym idzie, odbiorca pozostaje całkowicie nieświadomy wpływu pod jakim się znajduje.
Manipulacja objawiać może się zarówno za pomocą komunikacji werbalnej – przez stosowanie odpowiednich przekazów słownych i poleceń – jak i niewerbalnej, przy pomocy mimiki i gestów sugerujących opinię i ocenę sytuacji sprawcy.
Ze zjawiskiem manipulacji ludzkość styka się już od wieków. Jest ona powszechna właściwie w każdym środowisku, w jakim przebywamy lub żyjemy: wśród rodziny, w pracy, szkole, sklepie, oglądając telewizję czy słuchając radia, a także przeglądając strony internetowe.
Wśród form manipulacji wyróżnić można:
pośpiech – metoda często stosowana w handlu i wymuszająca na nas natychmiastowe podjęcie decyzji bądź przejście do działania. Stosujący tę metodę wykorzystują hasła takie jak: „Jedyna okazja”, „Promocja obejmuje tylko pierwszych kilka osób”, „Ostatni produkt”. W sytuacjach takich często podejmujemy spontaniczne, nieprzemyślane decyzje, obawiając się, że taka szansa więcej się nie powtórzy.
komplement – słysząc komplementy skierowane do nas, zwykle odczuwamy sympatię i nabieramy zaufania do osoby je wypowiadającej. Nasza samoocena podnosi się nawet wtedy, gdy nie są to komplementy prawdziwe ani trafne. W ten sposób, nierzadko dajemy się wciągnąć w rozmowę z osobą nas komplementującą i odbierając ją pozytywnie, spełniamy jej prośby.
zaakcentowanie – forma manipulacji polegająca na przedstawieniu faktów zgodnych z rzeczywistością, ale podanych tak, aby odbiorca zrozumiał tylko tę część, na której zależy sprawcy. Dobrym przykładem tej techniki jest informowanie najpierw o skutkach, a dopiero potem o przyczynie danego zjawiska/sytuacji. Chodzi bowiem o to, abyśmy najwięcej uwagi poświęcili tym danym które zostały powiedziane jako pierwsze – związane jest to z tzw. „efektem pierwszeństwa”, a zignorowali te, które mogłyby zmienić pozytywny osąd danej sytuacji. Możliwa jest także sytuacja odwrotna, w której to szczególny akcent kładzie się na ostatnie, atrakcyjne informacje, a to co je poprzedzało jest nudne i trudne do zapamiętania – mówimy o tzw. efekcie świeżości.
powtarzanie – wielokrotnie słysząc i widząc te same slogany, hasła i nazwy przyzwyczajamy się i oswajamy z nimi. A im częściej się z nimi stykamy, tym bardziej utożsamiamy się z przedstawionymi nam rozwiązaniami. Przykładem tej formy manipulacji są ciągle powtarzające się spoty reklamowe lub też przypisywanie pewnym grupom społecznym czy politycznym przymiotników, które nieustannie pojawiając się razem, tworzą w naszych głowach przekonanie, że jest to niepodważalna prawda,
emocje – oddziałując na emocje, skłonić można drugą stronę do postępowania w określony sposób. Niejednokrotnie sprawca manipulacji przedstawia sytuację tak, aby rozśmieszyć nas czy też wzbudzić współczucie i chwycić za serce. Kierując się emocjami skłonni jesteśmy bowiem podejmować się działań, na które nie zdobylibyśmy się myśląc racjonalnie i „na zimno”.
przeciwieństwa – kiedy sprawca akcentuje różnice pomiędzy sobą a nami, przedstawiając nas w dobrym świetle, jako tych „lepszych”, ładniejszych, bogatszych i mądrzejszych przy jednoczesnym umniejszaniu swoich zalet, bardziej skłonni jesteśmy pomóc mu i spełnić jego prośby. Chętniej więc damy mu pieniądze, podpiszemy dokument lub pomożemy w jakiejkolwiek innej formie, niekoniecznie dlatego, iż szczególnie żal nam tej osoby, ale po to, aby przekonać samych siebie, iż pozytywny obraz naszej osoby przedstawiony przez manipulującego jest prawdziwy.
wzajemność – w sytuacjach, kiedy otrzymujemy coś, mamy często głęboką potrzebę odwzajemnienia się osobie, która nam coś ofiarowała lub innym osobom z tego samego kręgu. Idealnym przykładem tej formy manipulacji są degustacje w supermarketach. Częstując się, czujemy się zobowiązani do zakupu produktu, którego spróbowaliśmy za darmo,
opiniowanie – słuchając, oglądając lub czytając opinie ekspertów na dany temat wierzymy im i bez zastanowienia uznajemy informacje, które przekazują za prawdziwe. Nie bierzemy przy tym często pod uwagę tego, że osoby te mogą w rzeczywistości w ogóle nie być ekspertami w danej dziedzinie. Taka forma manipulacji stosowana jest często w reklamach np. wyrobów medycznych i leków, w których aktorzy przebrani za lekarzy zachwalają dany produkt. Magia białego kitla i tytułu doktora – nawet nieprawdziwy – sprawia, że nabieramy do tej osoby zaufania.
zaskoczenie – metoda ma na celu wywołanie zaskoczenia u ofiary, co stwarza odpowiednie warunki do zastosowania manipulacji. Bowiem osoba działająca pod wpływem impulsu, nie zastanawia się nad podejmowanym działaniem i jest znacznie bardziej podatna na sugestie.
strach – jest to taktyka stosowana najczęściej w celu uformowania jakiejś grupy i sprzyjająca zacieśnianiu jej kręgów. Powoduje także, iż osoby rzadziej rezygnują z uczestnictwa w niej. Wzbudzając w członkach grupy strach – np. przed wykluczeniem, zemstą, karą, atakiem – sprawca utrzymuje je blisko siebie, dzięki czemu może łatwiej ingerować w ich życie, zachowania i poglądy. Przedstawia on konsekwencje odejścia, które skutecznie zniechęcają do tego typu działania. W wielu przypadkach zastrasza również przed szukaniem pomocy z zewnątrz, przez co ofiara zostaje uwięziona w ścisłej relacji ze sprawcą kierujący jej działaniami i wierzeniami.
Manipulacja jest zjawiskiem powszechnym, dotyczącym zarówno spraw błahych jak i poważnych, w których to zagrożone bywa zdrowie, a nawet życie ofiary. Skuteczną manipulację trudno rozpoznać, jednak uważnie obserwując otaczający nas świat i ludzi, z czasem jesteśmy w stanie nauczyć się dostrzegać najbardziej popularne i wyżej wymienione formy manipulacji. Analizując zachowania innych z uwagą oraz ostrożnością możemy ustrzec się przed manipulacją zarówno pojedynczych osób jak i całych instytucji.
Jeśli jesteś osobą pokrzywdzoną przestępstwem lub członkiem rodziny takiej osoby możesz umówić się na bezpłatną wizytę u prawnika lub u psychologa.
Nr tel. 514 025 546
-poniedziałek, środa, czwartek, piątek: 8-18
-wtorek: 8-20.
Zapraszamy!